رئیس اتاق کرمان 5 مهرماه1404 در نشست کارگروه تخصصی کارشناسی شورای گفت و گوی استان کرمان بیان کرد: در حال حاضر، کشاورزی اگرچه از لحاظ ظاهری روی روال بوده و امنیت غذایی هر چند با قیمت بالا وجود دارد اما در مجموع مصرف نسبت به تولید در کشاورزی منفی است و برای اصلاح این موضوع، باید معیارهای مشخصی تعیین شود.
سیدمهدی طبیب زاده، در این نشست با موضوع”بازمهندسی کشاورزی جنوب استان با تکیه بر روش‌های مدرن”، ضمن انتقاد از وضعیت کنونی بخش کشاورزی، تصریح کرد: کشاورزی با میزان مصرف آب، برداشت، عملکرد فعلی و با وجود تداوم پرداخت یارانه انرژی توجیه اقتصادی ندارد.
رئیس اتاق کرمان ادامه داد: سهم کشاورزی در تولید ناخالص داخلی (GDP) استان تنها حدود ۱۶ درصد است، در حالی که بیش از ۴۰ درصد اشتغال استان به این بخش اختصاص دارد و بیشترین میزان مصرف منابع آبی نیز مربوط به این حوزه است؛ سهم ۱۶ درصدی اقتصاد با مصرف ۶ میلیارد متر مکعب آب و ۴۰ درصد اشتغال، بسیار پایین بوده و این وضعیت منجر به حذف تدریجی بخش کشاورزی خواهد شد.
طبیب‌زاده، با اشاره به اینکه با تداوم روند فعلی، بخش کشاورزی به‌تدریج از مسیر اقتصادی استان خارج می شود، اظهار کرد: لازم است نقاط آسیب، راهکارهای مهندسی مجدد کشاورزی از منظر مصرف آب، نوع کشت، بهبود سامانه‌های آبیاری و کارایی نیروی انسانی شناسایی و مطرح شود تا عملکرد این بخش به سطحی قابل قبول ارتقا یابد.
وی با هشدار نسبت به خشکیدگی باغات پسته به عنوان ارزشمندترین محصول تولیدی استان کرمان، گفت: امروز در استان اجماع نظری وجود دارد مبنی بر اینکه کشاورزی به شکل کنونی قابل ادامه دادن نیست.
رئیس اتاق کرمان ادامه داد: هدف اصلی از طرح این چالش‌ها یافتن پاسخ این پرسش است که چه اقداماتی باید صورت گیرد تا کشاورزی بتواند علاوه بر تأمین امنیت غذایی، در اشتغال و نشاط جامعه از لحاظ اقتصادی نیز مثبت باشد؟ طبیب زاده افزود: با توجه به اهمیت خاص و نقش حیاتی بخش کشاورزی در کرمان، پیگیری و بررسی موضوعات مربوط به جنوب استان امری ضروری است.
وی در پایان بر لزوم پیش‌بینی و اتخاذ تدابیر لازم برای جلوگیری از نابودی کشاورزی استان در صورت عرضه آب یا انرژی به قیمت واقعی، گفت: به دنبال یافتن پاسخ این پرسش بنیادین هستیم که چگونه می‌توان کشاورزی جنوب استان را که راه اصلی امرار معاش بخش عمده‌ای از جمعیت منطقه است، به یک مسیر اقتصادی پایدار بازگرداند؟ و در جنوب استان به عنوان”هند کشاورزی ایران”، چه اقداماتی باید انجام شود تا برای تامین زندگی مردم در آینده، نگرانی بابت انرژی و آب وجود نداشته باشد؟
مدیریت مصرف آب در گرو توجه ویژه به رعایت الگوی کشت است
رئیس سازمان نظام مهندسی کشاورزی و منابع طبیعی جنوب استان کرمان، با گلایه از اینکه جایگاه این سازمان تخصصی در تصمیمات کلان، اعم از استانداری‌ها، فرمانداری‌ها، شورای اداری و شورای کشاورزی نادیده گرفته می شود، تأکید کرد: یک بخش فنی و تخصصی مانند نظام مهندسی می‌تواند به کشاورزی منطقه به ویژه رعایت الگوی کشت و مصرف آب کمتر، کمک شایانی کند.
محسن سمندری بحرآسمانی، با بیان اینکه علاوه بر محدودیت منابع آب، تغییرات اقلیمی نیز بسیاری از باغات و محصولات را تحت تأثیر قرار داده، افزود: سطح وسیعی از باغات مرکبات، نخیلات و گردو در استان به‌یکباره از بین رفته است. همچنین سال گذشته حدود ۱۰۰ هکتار از باغات حتی در مسیر آب و دامنه کوه، به دلیل اختلافات زیاد دمایی شب و روز و تأثیرات تغییرات اقلیمی، به‌صورت ناگهانی و به اصطلاح بر اثر”سکته درختان” از بین رفتند.
وی مدیریت مصرف آب را در گرو توجه ویژه به رعایت الگوی کشت و اصلاح روش‌های آبیاری دانست و متذکر شد: این امر به اعتبار بسیاری نیاز دارد و باید در راستای ترویج آن اقدامات اساسی صورت گیرد اما متأسفانه در استان کمتر به آن پرداخته شده است.
سمندری بحرآسمانی، بر لزوم گرایش به سمت محصولات و باغات مقاوم‌تر نسبت به تغییرات اقلیمی و گسترش آفات تأکید کرد و افزود: دولت اعتباری برای مبارزه با آفات تخصیص می‌دهد اما عدم ورود بهره‌بردار به این موضوع نکته مهمی است که باید به آن توجه کرد.
وی سیاست‌های اشتباه در مدیریت و ذخیره آب قابل دسترس و مدیریت مصرف را مورد انتقاد قرار داد و تصریح کرد: به جای فرهنگ‌سازی و ترویج الگوی کشت، محدودیت خدمات را در نظر گرفته‌ایم و با این رویکرد، کشاورز قطعاً به سمت محصولاتی با ریسک بالاتر می‌رود که نتیجه آن یا رسیدن به قله سود و یا نابودی است.
سمندری بحرآسمانی، بر نهادینه کردن الگوی کشت، مدیریت مصرف منابع و انرژی و ایجاد زیرساخت‌های صادراتی تأکید کرد و خواستار برنامه‌ریزی برای مقابله با شرایط غیرمترقبه (مانند اسنپ بک) شد. وی در پایان چاره‌اندیشی برای چاه‌های غیرمجاز را ضروری دانست و بیان کرد: با توجه به روند افزایش دمای کره زمین در هر سال، باید تدابیر لازم در خصوص تولیدات کشاورزی در جنوب استان و مدیریت آب و انرژی اندیشیده شود تا چالش‌هایی در این منطقه حساس ایجاد نشود.
برداشت سالانه سه میلیارد متر مکعب آب از ذخیره استراتژیک استان کرمان
در ادامه رئیس اندیشکده تدبیر آب ایران به تحلیل وضعیت منابع آب در منطقه جنوب استان پرداخت و اظهار کرد: میزان برداشت آب در بخش جنوب، به طور معمول، نیمی از میزان شش میلیارد مترمکعب استان است. سید احمد علوی، همچنین به بحران برداشت از ذخایر استراتژیک اشاره کرد و افزود: با توجه به تغییرات اقلیمی و افزایش برداشت‌های بالادستی، وضعیت کنونی به گونه‌ای است که سالانه تقریباً سه میلیارد متر مکعب آب از بخش تجدیدناپذیر و از ذخیره استراتژیک استان برداشت می‌شود.
وی با اشاره به طرح انتقال آب از خلیج فارس، به توجیه اقتصادی مصرف آب پرداخت و تأکید کرد: هزینه انتقال آب به جنوب استان (تا منطقه جازموریان که ارتفاع کمتری نیاز دارد) حداقل به دو یورو در هر متر مکعب می‌رسد. این امر به صورت واضح نشان می‌دهد که در حال حاضر، به دلیل برداشت از آب تجدیدناپذیر، سالانه مبلغی معادل ۶۰۰ هزار میلیارد تومان صرف برداشت آب در این منطقه می‌شود.
علوی، با اشاره به ارزش اقتصادی آب در مقابل محصول نهایی، گفت: برای حفظ تعادل در بخش کشاورزی و جلوگیری از آسیب به آینده منطقه، کشاورزی باید محصولاتی به ارزش سالانه ۲۴۰۰ هزار میلیارد تومان تولید کند. وی خاطرنشان کرد: مسئله جنوب استان صرفاً محدود به بازمهندسی کشاورزی نیست، بلکه توجه به بازمهندسی کل چرخه ارزش و مدیریت ارزش، از ابتدا تا انتهای فرآیند، امری حیاتی و ضروری است.
علوی، بر وجود سندیکای قدرتمند در زنجیره ارزش بخش کشاورزی در جنوب استان کرمان تأکید کرد و افزود: ایجاد صنایع کوچک کشاورزی در جیرفت می‌تواند ریسک بسیاری از مسائل را کاهش دهد و باید مورد توجه جدی قرار گیرد.
وی تصریح کرد: آنچه اهمیت دارد، اصلاح کل زنجیره شامل مباحث نهادی آب، قوانین تجارت و… است و تنها با اصلاح الگوی کشت نمی‌توان جیرفت را نجات داد؛ در جیرفت باید اصلاح زنجیره ارزش بخش کشاورزی انجام و از ظرفیت‌های نهادی که در حال حاضر وجود دارند، استفاده شود.
گفتنی است، در ادامه این نشست پیشنهاداتی مانند شناسایی و مطرح کردن نقاط آسیب، راهکارهای مهندسی مجدد کشاورزی، توجه به بازمهندسی کل چرخه ارزش و مدیریت ارزش، اصلاح سیاست‌ها، روش‌ها و تغییر دیدگاه عمومی مردم و کشاورزان، نهادینه کردن الگوی کشت، مدیریت مصرف منابع و انرژی و ایجاد زیرساخت‌های صادراتی و… برای طرح در شورای گفت و گوی دولت و بخش خصوصی استان بررسی شد.
